Boya sektöründe kişisel koruyucu donanımlar KKD

Boya sektöründe kişisel koruyucu donanımlar, kimyasal madde maruziyetinin fazla olması sebebiyle malzeme güvenlik bilgi formlarında yer alan bilgilere göre kullanılmalıdır

Boya, herhangi bir nesneye renk vermek için veya koruma amaçlı olarak uygulanan kaplamaya denir. Boya üretiminde kullanılan temel maddeler, pigmentler, bağlayıcılar ve katkı maddeleridir. Bunların yanı sıra üretim metodu ve ürün çeşidine göre çeşitli dolgu maddeleri, solventler ve özel etkili pigmentler de kullanılabilmektedir.

Pigmentler: Düzgün yuvarlak, doğal veya sentetik, inorganik veya organik, çözünmeyen dağılmış parçalardır. Bu parçalar, boya sıvısının içinde dağılarak, boyaya renk vermenin yanında, opaklık, katılık, dayanıklılık ve korozyona dayanıklılık gibi boyanın temel özelliklerini de geliştirirler.

Pigment olan tozlar ve boyalar arasındaki fark genel olarak çözünürlüğün temelinde incelenmektedir. Kullanım esnasında, pigmentler, çözünmeyen ve madde içerisinde dağılan, boyalar ise çözünebilir veya solüsyon halinde bulunan malzemelerdir.

Bağlayıcılar: Bağlayıcı, pigment parçalarını, düzgün boya filmi oluşturmak üzere bağlar ve aynı zamanda boyanın yüzeye yapışmasını sağlar. Bağlayıcının cinsi ve miktarı, boyanın yıkanabilirlik, sertlik, yapışma ve renk dayanımı gibi performans özelliklerinin çoğunu belirler. Kaliteli yüksek performanslı akrilik esaslı boyaların üretiminde tercih edilen bağlayıcı, akrilik polimerler gibi reçinelerdir. Boyada bağlayıcıların hacimsel olarak oranı yaklaşık %20’dir.

Katkı Maddeleri: Bu grupta yer alan maddeler çok değişik özelliklerde olan ve boyaya çok az miktarda giren kimyasallardır. Katkı maddeleri boyanın özelliklerini iyileştirmek, istenmeyen, olumsuz değişimleri engellemek için kullanılır.

Katkı maddeleri çok çeşitlidir. Katkı maddelerinden dispersanlar, pigmetlerin dağılmasını; yüzey ajanları, yüzeyin düzgünleştirilmesini, kayganlaşmasını ve sertliğinin ayarlanmasını; köpük kesiciler, boyadaki havanın dışarıya atılmasını; çökme önleyiciler, pigmentlerin ve dolgu maddelerinin çökmesinin önlenmesini; viskozite ayarlayıcılar, boyanın akışkanlığını ayarlayarak rahat sürülebilir hale getirilmesini; bakteri önleyiciler, bakterileri etkisiz hale getirmeyi sağlar ve antifriz boyanın donmasına engel olur.

Solventler (Çözücüler): Boyanın uçucu kısmını oluşturan kimyasal maddelerdir. Boyanın imalatı ve tatbikatı safhasında, kullanılan boyanın özelliklerinde değişiklik yapmadan incelten sıvılardır.

Boya İncelticiler: Boyanın uçucu kısmını oluşturan kimyasal maddelerdir. Bu kimyasallar, boya üretimi esnasında katı halde bulunan bağlayıcıyı, akışkan hale getirmek için veya boya uygulaması aşamasında, tatbik etmeyi kolaylaştırmak için kullanılırlar. Kimyasal maddelerden yapılan bu incelticilerin, piyasadaki ortak adı tiner ve neft’tir. Boya inceltmek için kullanılan bu sıvılar; sentetik, selülozik ve geç kuruyan incelticilerdir.

Boya Çeşitleri

Genel olarak boyalar bileşimlerine göre sınıflandırıldığında beş bölümde ele alınabilir:

• Yağlı boyalar
• Sentetik boyalar
• Selülozik boyalar
• Toz (elektro statik) boyalar
• Hava kurumalı boyalar

Boya sektöründe kişisel koruyucu donanımlar

Kişisel koruyucu donanımlar, risklerin toplu korunmayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği, tam olarak sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılır. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verilmelidir.

Boya sektöründe kimyasal madde maruziyetinin fazla olması sebebiyle kullanılacak kişisel koruyucu donanımların seçiminde ve kullanılmasında malzeme güvenlik bilgi formlarında yer alan bilgilere özellikle dikkat etmek gerekir.

Boya sektöründe karşılaşın risklere ilişkin genel bilgiler önceki bölümlerde sunulmuştur. Bu kapsamda risklerin çeşidine göre çalışanların kullanmaları gereken kişisel koruyucu donanımlara ilişkin bilgiler ürün gruplarına göre aşağıda verilmektedir.

El Kol Koruyucu Donanımlar

Boya sektöründe ellerin, kimyasal maddeler veya keskin yüzeyler ile teması çokça karşılaşılan durumlar olup çalışanın sızdırmayan ve/veya mekanik risklere karşı dayanıklı koruyucu eldiven kullanması gerekmektedir.
Kimyasalların cilt ile temasını engellemek amacıyla kullanılacak eldivenlerin EN 374 standardına uygun olması gerekir. Bu standartta 12 kimyasal madde ile testler yapılmış olup ilgili kimyasalın harf kodu bulunmaktadır. Harf kodları EN 374 standardına göre üretilen eldivenlerin hangi kimyasala karşı koruma sağladığını gösterir ve eldivenlerin üzerine de işaretlenir. Çalışılan kimyasal maddeye göre aşağıda yer alan tablodaki harf kodlarına dikkat ederek kimyasal maddelere karşı koruyucu eldiven seçimi yapılmalıdır.

Standardında Yapılan Deneyde Kullanılan Kimyasal Madde Listesi;

Mekanik risklere karşı ise EN 388 standardına göre üretilen eldivenler kullanılmalıdır. Bu eldivenlerin üzerinde sırasıyla aşınma, kesilme, yırtılma ve delinme direncini gösteren performans değerleri yer alır. En yüksek koruma seviyeleri dikkate alındığında mekanik risklere karşı koruma sağlayan eldivenlerin performans değeri 4.5.4.4 değerindedir. İşyerindeki riske göre ilgili performans değerinin yüksek olmasına dikkat edilir. Bununla birlikte hem mekanik hem de kimyasal risklere karşı ellerin korunması isteniyor ise seçilecek eldivenin belirtilen iki standarda da uygun olmasına dikkat edilmelidir.

Isıl risklerin mevcut olduğu çalışma ortamlarında ellerin korunması için kullanılacak eldivenlerin ise EN 407 standardına uygun olması ve işin gerektirdiği performans seviyelerine sahip olması gerekmektedir.

Solunum Koruyucu Donanımlar

Solunum koruyucu donanımlar, ortamda bulunan toz, gaz ve buharın müsaade edilen sınır değeri aştığı ve oksijenin yetersiz olduğu durumlarda kullanılır. Ortam ve kişisel maruziyet ölçümü sonuçlarına ve göre hangi tür ve koruma sınıfında maske seçileceğine karar verilir.

Toz maskeleri havada bulunan partiküllere karşı koruma sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. İlgili standardı EN 149’dur. Bu standarda göre toz maskeleri filtreleme verimleri ve azamî toplam içe doğru sızdırma değerlerine göre FFP1, FFP2 ve FFP3 olarak üç sınıfa ayrılır. FFP1, FFP2 ve FFP3 maskelerin koruma faktörleri sırasıyla 4, 12 ve 50’dir.

Uygun koruma seviyesi belirlendikten sonra tek kullanımlık ya da tekrar kullanılabilir maskeler seçilmelidir. Tekrar kullanılabilen toz maskeleri R sembolü ile kullanılamayanlar ise NR sembolü ile gösterilir. Termal konfor için ventilli toz maskeleri tercih edilebilir.

Gaz ve buhara karşı ise tam veya yarım yüz maskeler kullanılmalıdır. Yarım yüz maskesi ağzı, burnu ve çeneyi, tam yüz maskesi ise ağzı, burnu, çeneyi ve gözleri kapatarak koruma sağlar. Riske göre gözlerin ve yüzün de korunması gerekiyor ise tam yüz maskesi kullanılmalıdır. Yarım yüz maskesinin ilgili standardı EN 140, tam yüz maskesinin ise EN 136’dır. Bu maskeler toz ve gaz filtreleri ile birlikte kullanılır. Gaz filtreleri EN 14387 standardına uygun olmalıdır. Bu standarda göre gaz filtreleri tipleri aşağıda gösterilmiştir.

Tip A: Kaynama noktası 65 0C’tan büyük olmayan ve imalâtçı tarafından belirtilen bazı organik gazlara ve buharlara karşı kullanılan.

Tip AX: Kaynama noktası 65 0C veya daha düşük olan ve imalâtçı tarafından belirtilen bazı organik gazlara ve buharlara karşı kullanılan.

Tip B: İmalâtçı tarafından belirtilen bazı inorganik gazlara ve buharlara karşı kullanılan.

Tip E: İmalâtçı tarafından belirtilen kükürt dioksit ve diğer asidik gazlara ve buharlara karşı kullanılan.

Tip K: İmalâtçı tarafından belirtilen amonyak ve organik amonyak türevlerine karşı kullanılan.

Tip SX: İmalâtçı tarafından özel olarak adlandırılmış gazlara ve buharlara karşı kullanılan.

Tip A, Tip B, Tip E ve Tip K gaz filtrelerinin her biri, gaz tutma kapasitelerine göre aşağıda verildiği gibi sınıflandırılmıştır:
Tür 1: Düşük kapasiteli filtreler.
Tür 2: Orta kapasiteli filtreler.
Tür 3: Yüksek kapasiteli filtreler

Bu filtreler EN 143 standardına uygun partiküllere karşı koruyan P1,P2 ve P3 filtreler ile birlikte kullanılabilir. Çalışanların kimyasallara maruziyeti durumunda ortam ve kişisel maruziyet ölçüm sonuçlarına göre ilgili standartlara uygun filtre seçimi yapılarak tam ya da yarım yüz maskesi kullanılmalıdır.

Havadaki oksijen oranının %19.5’in altına düşmesi veya ortam atmosferindeki kirleticilerin çok yoğun olması durumunda filtreleme prensibine göre çalışan solunum koruyucular kullanılmaz. Bunların yerine “Kapalı devre solunum cihazları” olarak tanımlanan ve ortam atmosferinden bağımsız bir şekilde, kullanana temiz hava tedarik eden sistemler kullanılır.

Solunum koruyucular Kişisel Koruyucu Donanımların Kategorizasyon Rehberine Dair Tebliğine göre Kategori III olarak sınıflandırıldığından söz konusu ürünlerin CE işaretinin yanında dört haneli onaylanmış kuruluş numarasının da ürünün üzerinde bulunması gerekmektedir.

Göz ve Yüz Koruyucu Donanımlar

Boya sektöründe kullanılan göz ve yüz koruyucular özellikle; toz, gaz, buhar, darbe (sıçrama, çarpma vb) ve sıvı sıçraması (sıvı maddelerin taşınması, boşaltılması, işlenmesi vb), gibi tehlikelerden korunmak için kullanılmaktadır.

Göz koruyucular (lâzer göz koruyucuları, genel kullanıma yönelik güneş gözlükleri hariç) EN 166 standardında belirtilen temel performans gerekliliklerini karşılamalıdır. Kullanılan kimyasal maddelerden hem solunum sisteminin hem de gözlerin korunması gereken durumlarda tam yüz maskesi kullanılması gerekir. Sıvı sıçramalarına karşı tam koruma sağlayan göz koruyucu veya vizörler kullanılmalıdır.

Göz koruyucuların kullanım alanları, mekanik dayanımları ve diğer özellikleri ilgili standardında belirtilen semboller ile açıklanmaktadır. Göz koruyucular seçilirken yapılan işin doğası göz önünde bulundurulmalı ve ürün üzerindeki işaretlemeler ile kullanım kılavuzunda sunulan ilgili standardında belirtilen sembollerin açıklamaları dikkate alınmalıdır.

Ayak ve Bacak Koruyucu Donanımlar

Boya sektöründe özellikle ayaklara parça düşmesi, ayakların sıkışması, ayağa cisim batması ve kayma gibi riskler çalışanların yaralanmasına sebebiyet vermektedir. Kişisel koruyucu donanım kapsamına giren ayak koruyucular ve ilgili standartları; Emniyet Ayakkabıları (TS EN ISO 20345), Koruyucu Ayakkabılar (TS EN ISO 20346), İş Ayakkabıları (TS EN ISO 20347) ve Diz Koruyucuları (TS EN 14404), olarak sıralanmaktadır.

Ayak ve bacak koruyucular işyeri ortamındaki risklere göre seçilmeli ve ilgili standardına uygun olmalıdır. Ürün üzerindeki işaretlemeler ile kullanım kılavuzunda sunulan ve ilgili standardında belirtilen sembollerin açıklamaları dikkate alınarak kullanılacak ayak ve bacak koruyucu seçilmelidir. EN ISO 20345 standardına göre üretilen ayak koruyucular için temel ve isteğe bağlı özellikler örnek olarak aşağıda verilmiştir.

EN ISO 20345’ e Göre Ayak Koruyucuları İşaretleme Kategorileri

Koruyucu Giyecekler

Boya sektöründe kullanılacak vücut koruyucular işyerindeki risklere göre seçilmelidir. Maruz kalınan kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özellikleri ile maruziyet şekline göre aşağıda yer alan tabloya göre seçim yapılmalıdır. Elektrostatik tehlike bulunması halinde EN 1149 standardına uygun koruyucu giyeceklerin seçilmesine dikkat edilmelidir.
Koruyucu Giyecek Tipleri

Baş Koruyucular

Baretler, cisim düşmesine ve çarpmalara karşı başı korur. Baretlerle ilgili standart EN 397 standardıdır. Bu standarda göre baretler 1 metre yükseklikten 5 kg ağırlığındaki cismin düşmesiyle oluşan 49 joule değerindeki darbe enerjini absorbe ederek başa maksimum 5 kN değerinde kuvvetin iletilmesini sağlar.

Baretlerin elektriğe, soğuğa, sıcağa ve ergimiş metal sıçramasına karşı koruma özellikli türleri de bulunmaktadır. Sanayide darbeye karşı kullanılan başlıklar(kep) sadece kullanıcının başını, sabit durumdaki sert cisimlere çarpma sonucu oluşabilecek yaralanmalara karşı koruması amacıyla tasarlanmıştır. Bu ürünler kesinlikle baret yerine kullanılmamalıdır. Baş koruyucu donanımlar soventler yerine sabunlu su ile temizlenmelidir.

İşitme Koruyucu Donanımlar

Sürekli olarak yüksek düzeyde gürültüye maruz kalınması çalışanların işitme sistemi içindeki dokularının zarar görmesine bu da işitme kayıplarına neden olabilmektedir. Yapılan ölçüm sonuçlarına göre gerektiği durumlarda işitme koruyucuların kullanılmalıdır.

İşitme koruyucu donanımlar; kulak tıkaçları (TS EN 352-2), kulaklıklar (TS EN 352-1), barete takılabilir kulaklıklar (TS EN 352-3) olmak üzere üç çeşittir.

İşitme koruyucu kullanan bir çalışanın maruz kaldığı gürültü seviyesi, koruyucunun tipine ve gürültü düşürme seviyesine (SNR), ne kadar düzgün takıldığına ve kulağa uygunluğuna göre değişiklik gösterir.
İşitme koruyucu seçimi yapılırken ortamdaki gürültü seviyesine göre SNR değeri uygun olanlar tercih edilmelidir. TS EN ISO 4869 standardında belirtilen SNR değeri dB (A) olarak farklı ürünlerin potansiyel gürültü azaltma yeteneklerini kıyaslamada kullanılır.

Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilir, imalatçı tarafından sağlanacak kullanım kılavuzuna uygun olarak bakım, onarım ve periyodik kontrolleri yapılır. İhtiyaç duyulan parçaları değiştirilir ve hijyenik şartlarda muhafaza edilir ve kullanıma hazır bulundurulur. İşveren, KKD’lerin hangi risklere karşı kullanacağı konusunda çalışanı bilgilendirmelidir.

İşveren, KKD’lerin kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim verilmesini sağlamakla yükümlüdür. KKD’lerin kullanım şartları ve özellikle kullanılma süreleri; riskin derecesi, maruziyet sıklığı, her bir çalışanın iş yaptığı yerin özellikleri ve kişisel koruyucu donanımın performansı dikkate alınarak belirlenmelidir.

Kişisel koruyucu donanımlar, çalışanların kolayca erişebilecekleri yerlerde ve yeterli miktarlarda bulundurulmalı ve talimatlara uygun olarak kullanılmalıdır. İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken KKD’yi belirlemelidir.