Tam yüz maskesi nasıl seçilir?

Tam yüz maskesi, gazlı, tozlu ve kimyasal madde buharlarının bulunduğu ortamlarda çalışacak personelin sağlığını korumak için gerekli teknik özellikler..

Tam yüz maskesi nasıl seçilir?

• Tam yüz maskesi, EN 136 standardında ve CE sertifikalı olacaktır. Üzerinde Avrupa Standardını gösteren yazı veya semboller olmalıdır.
• Tam yüz maskesi ağız, burun ve gözü kapatacak şekilde yüzü tahriş etmeyen, kötü kokusu ve alerjik olmayan yumuşak malzemeden yapılacak, yüz hatlarına rahat oturacak, oturma yüzeylerinden hava almamalıdır.
• Geniş görüş açısına sahip olmalıdır.
• Tam yüz maskesinin; yüze temas eden kısmı silikondan, baş bantları silikon- kauçuk malzemeden, ön vizörü çarpmaya dayanıklı polikarbonat malzemeden, nefes alma sübabı doğal kauçuktan, nefes verme sübabı silikonlu kauçuktan imal edilmiş olmalıdır.
• Baş kayışı ayarlanabilir ve tam yüz maskesinin kolayca takılıp çıkarılabilmesini sağlayacak şekilde olmalıdır
• Maskeye takılacak gaz veya toz filtrelerinin takılma kolaylığı olmalı, takıldıktan sonra bağlantı yerlerinden maske içerisine hava girişi olmamalıdır.
• Maskeler, ayrı ayrı paketlerde, tüm ekipmanı ve kullanım kılavuzu bulunmalıdır.
• Ambalaj kolisi üzerinde firma adı ve adresi, malzeme adı ve miktarı yazılı olmalıdır.

KKD Kategorileri

Kategori 0: KKD Yönetmeliği kapsamına girmeyen KKD’lerdir.

Kategori 1 (Minör Riskler): Kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen, tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı koruma sağlayan basit yapıdaki KKD’lerdir.

Kategori 2 (Orta Riskler): Kategori 1 ve kategori 3’ün dışında kalan tüm KKD’ler, kategori 2 olarak sınıflandırılır; özellikle yaralanmalarda onaylanmış kurumların bunları sertifikalandırmasına ihtiyaç duyulur.

Kategori 3: Ani olarak ortaya çıkan tehlikeler karşısında kullanıcının zamanında fark edemeyeceği düşüncesinden hareketle, tasarımcı tarafından üretilen, hayati tehlike oluşturan, sağlığa ciddi şekilde, geriye dönüşü olmayan derecede zarar veren risklere karşı koruma sağlayan karmaşık yapıdaki kişisel koruyucu donanımlardır.

Geri dönüşü olmayan (toksik ya da yüksek yoğunluklu kimyasal içeren) riskler sertifikalandırılmalı ve bu sertifikalarda onaylanmış kurumun kimlik numarası yer almalıdır.

Kategori 3 içinde sayılan kişisel koruyucular, çalışanları ortam riskleri ve tehlikelerine, iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korumak üzere çalışanlara işveren tarafından verilmesi zorunlu olan malzemelerdir.

Kişisel koruyucu Donanımların seçimi yanlış yapılırsa veya amaca uygun olarak kullanılmazlarsa eğer koruyucu özellikten söz edilemez. KKD’ler kullanıldığı halde, pek çok iş kazasının sonucunda, yine de yaralanmaların olduğu görülmektedir. Öyleyse, burada şu soruyu sorabiliriz: Kişisel koruyuculara rağmen neden yaralanma oluyor?

Bu sorunun yanıtı çok basittir; ya koruyucunun koruma kapasitesi aşılmış, ya yanlış malzeme seçimi yapılmış ya da kullanıcı tarafından koruyucu ekipman hatalı kullanılmış olabilir. Kişisel koruyucu donanımlar, tehlikeyi yok etmez, tehlikeden olumsuz etkilenmeyi önler veya en aza indirir. KKD’ler zarar verici etkenlere maruz kalma olasılığını azaltmak veya en aza indirmek için kullanılır.

KKD’lerin koruma gücünün de bir sınırı vardır. Yanlış seçilen KKD’ler iş kazlarına, meslek hastalıklarına ve ekonomik kayıplara da neden olabilir.

Solunum Koruma

Solunum koruyucu kişisel malzemeler ve ekipmanların kullanımı yıllar öncesine dayanmaktadır. Oksijen yetersizliği, toksik gazlar, tozlar ve benzeri risklerden korunmada kullanılan solunum koruyucuların doğru seçimi ve etkin kullanımı büyük önem taşımaktadır. Solunum koruyucu maskelerin seçiminde öncelikle, ortamdaki oksijen miktarı ölçülmelidir. Oksijen miktarı %19,5’in altında olduğu ortamlarda, filtre edilen sistemler değil, temiz hava beslemeli sistemler kullanılmalıdır.

Bilindiği üzere, maddenin katı, sıvı ve gaz hallerinden her biri, solunum yolu ile canlıları etkileyebilmektedir. Katı halde olan maddelerin (partiküllerin) tanecik boyutlarının 100 micron m’den küçük olması durumuna toz ismi verilir.

50 micron m çıplak gözle görme sınırıyken akciğerlerimize ulaşabilen taneciklerin boyutları 10 micron m ve altında olanlardır. 5 micron m altındaki parçacıkların alveollere kadar ulaşabildiği bilinmektedir. 0,5 micron m altındaki parçacıklar ise ya kan yoluyla diğer organlara ulaşır ya da nefes alınıp-verilmesi ile dışarı atılır. Ancak 0,5-5 micron m arasındaki parçacıklar, alveollere ulaşabilecek kadar küçük, dışarı atılamayacak kadar ağır parçacıklardır.

Vücudumuzda birikme eğilimi gösteren bu parçacıklar en zararlı olandır. Sıvı haldeki kimyasalların buharından kaynaklı mist ve dumanları akciğerlerimize kadar ulaşabilmektedir. Gazlar, koku ve/veya renk özelliği de içermiyorlarsa oldukça zor farkedilir. Öyleyse, kirli havanın zararları ölçümlerle tespit edildikten sonra, havayı kirleten etkenin/etkenlerin ne olduğunun, kimlerin ve hangi sürelerde bu havaya maruz kalındığının bilinmesi önemlidir.

Ayrıca, yukarıda anlatılan nedenlerden dolayı, uygun, kişisel koruyucular seçilmeli ve bunların nasıl kullanılacağına yönelik olarak hazırlanan kulanım kılavuzlarına uyulmalıdır.

Solunum Korumada EN Standartları

Tek Kullanımlık Solunum Korumalar Maskeler

EN 149+ A1: Partiküllere karşı koruma sağlayan tek kullanımlık maskeler üç sınıfa ayrılır: FFP1, FFP2, FFP3 EN 405+A1: Gazlara veya partiküllere karşı koruyucu valfli yarım yüz maskeler 

Tekrar Kullanılabilen Maskeler

• EN 136: Tam yüz maskeler
• EN 140: Yarım yüz maskeler
• EN 143 +A1: Negatif basınçlı respiratorcihazlar için partikül filtreler
• EN 14387 +A1: Gaz filtreli kombine filtreler (Bundan önceki EN 141, EN 371 standartları)
• EN 148 -1-2-3: Solunum cihazları için standart vida dişleri

Güçlendirilmiş Solunum Cihazları

• EN 12941+ A1+A2 (Bundan önceki EN standartı EN 146): Kask ve başlıkla kullanılan güçlendirilmiş filtreli cihazlar
• EN 12942 +A1+A2 (Bundan önceki EN standartı EN 147): Tam yüz maskeler, yarım yüz maskeler veya çeyrek maskelerle birlikte güç destekli filitre cihazları

Hava Beslemeli Yalıtımlı Cihazlar

EN 14594: Solunumla ilgili koruyucu cihazlar, sürekli akışlı basınçlı hava hatlı solunum aparatı.

Kendi Kendine Yeten Solunum Cihazı

EN 137: Kendi kendine yeterli, açık devreli sıkıştırılmış hava solunum cihazı EN 145 A+1: Solunumla ilgili koruyucu cihazlar, kendi kendine yeterli kapalı devre solunum cihazı, basınçlı oksijenli veya basınçlı oksijen – azotlu

Kaçış Cihazları

• EN 402: Solunumla ilgili koruyucu cihazlar, tam yüz maskesi veya ağızlık tertibatı olan, basınçlı hava kullanan, kendi kendine yeten, akciğer kumandalı, talep tipi açık devre solunum cihazı EN 403: Solunumla ilgili koruyucu cihazlar, acil durumlarda kişinin kendini kurtarmak için kullandığı – yangından kaçarken kullanılan başlığı olan filtrecihazlar
• EN 1146: Solunumla ilgili koruyucu cihazlar -kaçış başlığı bulunan, kendi kendine yeten, açık devre basınçlı hava solunum cihazı
• EN 13794: Solunumla ilgili koruyucu cihazlar -kendi kendine yeten, kapalı devre solunum cihazı- (Acil durumlarda kaçış için kullanılır.)

Solunum Koruyucuları Seçerken Dikkat Edilecek Hususlar

Seçilecek solunum koruyucuların, acil durumlarda mı yoksa günlük çalışmalar sırasında mı kullanılacağı önceden gözden geçirilmelidir, hangi sıklıkla ve ne kadar süre ile kullanılacağı da öğrenilmelidir.

Ortamdaki partiküllerin solunmasına karşı koruyucu olarak kullanılacak maskelerde, EN 149+A1 standartına göre, içe doğru sızıntı, filtre geçirgenliği, alev alma özelliği ve nefes alma direnci test edilmektedir. İçe doğru sızıntının test edilmesi için, yüzlerine maske takılı 10 kişi hareketli bir bantta egzersiz yaparken maskenin conta, ventilden sızan kirleticilerin konsantrasyonu ölçülür.

Filtre geçirgenliğinin test edilmesinde; katı partiküller için sodyum klorür, katı ve sıvı partiküller (aerosol)için parafin yağı kullanılmaktadır. Örneğin P2 sınıfı bir maskede bu değer, %6’yı aşmamalıdır.
Nefes alma direnci ise maskenin filtre kısmının 30Lt/dakika ve 95 Lt/dakikalık hava geçişinde gösterdiği direncin hesaplanması ile elde edilir.

Test sonuçlarına göre;
%80 Düşük etkili P1 sınıfı,
%98 orta etkili P2 sınıfı,
%99,5 yüksek etkili P3 sınıfı olarak değerlendirilmektedir.

Organik ve inorganik yapıdaki gazlara karşı ise filtreli maskeler kullanılır. Organik yapıdaki gazlar ve buharlar için kullanılan A tipi filtre, aktif karbonlu filtre olarak tanımlanır; Hindistan cevizi kabuğunun ısıtılarak temizlenmesinden elde edilmektedir. Aktif karbon moleküllerinin bulunduğu aralıklara ulaşan organik gaz ve buhar, sıvı hale dönüşerek filitrede birikmektedir. Ancak bu filitre, farklı bir gaza karşı kullanıldığında etkili olmamaktadır. Örneğin inorganik gaz ve buharlar (B), amonyak (K) ve kükürt dioksit için(E) emprenye karbonlu filtreler kullanılmaktadır.

Filtreli maskelerin kullanımında sıkça sorulan soru, filtrelerin kullanım süresidir. Filtre kullanım süresi, kullanıcının akciğer kapasitesine, ortamdaki kirleticinin yoğunluğuna, çalışma süresine ve kullanım sonrası bakımına bağlı olarak değişebilmektedir.

Filtrelerin son kullanma tarihi (raf ömrü) olduğu unutulmamalıdır. Filtrelerin imal tarihinden itibaren raf ömürleri, özel ambalajlarında korunması şartıyla 5 yıldır. Maskelerin dışında diğer bir gurupta solunum cihazlarıdır. Oksijenin yetersiz olduğu ortamlarda kullanılan bu cihazlar, çalışma ortamına yapılan işe göre farklılıklar göstermektedir; özellikle kapalı tanklarda, tünellerde, menhollerde ve benzeri yerlerde yürütülen çalışmalarda kullanılabilen bu cihazlardan biri de kompresörlü hava besleyicilerdir.

Aynı anda birçok kişiye temiz hava sağlayabilen bu sistemlerde; yeterli güce sahip bir kompresör, solunabilir havayı sağlayan filtre, hava tankı, hortumlar, talep vanası, maske ile saatte 48 m3/kişi temiz hava sağlayabilmek gerekmektedir. Bunun dışında, hava tüplü maskeler ile de (dışarıdan oksijen sağlayan solunum sistemi ile) güvenli bir solunum sağlanabilir.

Solunum Korumada Temel İlkeler

Maske seçiminde ortamdaki oksijenin yeterli olup olmadığına bakılmaldır. Ortamdaki zararlı maddeye göre maske seçilmelidir. Toz maskesi içine el sürülmemeli, çıkarıldıktan sonra ambalajına veyahut kilitli poşete konulmalıdır, süresi dolanlar yenisi ile değiştirilmelidir.

Toz maskesinin ne kadar süre kullanılabileceğini anlamak için, maske yüze takıldıktan, burun mandalı kapatıldıktan sonra, iki elle kapatılarak derin bir nefes çekilmeli, eğer içe doğru çekilme varsa maske kullanılmaya devam edilir.

Maskenin yüze iz yapması, nefes almayı zorlaştırması gibi olumsuz etkileri olduğunda, İSG uzmanı ve işyeri hekimi ile görüşüldükten sonra bir durum değerlendirilmesi yapılmalıdır. Maske ile birlikte koruyucu gözlük takıldığında gözlükte buğulanma meydana geliyorsa, maske çıkarılıp tekrar takılmalıdır; buğulanmanın nedeni ise genellikle ağızdan solunumla çıkan su buharıdır.

Tekrar Kullanılabilir Solunum Korumalar

Tam yüz maskeler, yarım yüz maskeler, negatif basınçlı respiratör cihazlar ve filtreleri, gazlar ve buharların etkisinden solunumu koruma da oldukça önemlidir. Bunların etkisinden korunmak için, ciddi tedbirler alınmalı ve kişisel koruyucu ekipmanlar kullanılmalıdır. Solunum korumada en önemli faktör, ortamda oluşan gaz ve buharlara karşı korunmada kullanılan filtrelerdir. Solunum alıp vermeyi zorlaştıran en temel iki form, gazlar ve partiküllerdir. Gazlar ve buharlara karşı gaz filtresi, partikül ve aerosellere karşı da partikül filtre kullanılır.

Ortamda hem gaz hem partikül olduğunda ise partikül filtreli bir gaz filtre kombinasyonu gerekir.

Filtre Nasıl Seçilir?

• Atmosfere maruz kalındığı süre içinde yeterli oksijeni (%18-23 vol) içerecek mi?
• Hangi zehirli maddelerle çalışılacak?
• Havadaki kirleticiler hangi formu alacaktır?
• Bunlar, partikül, gaz veya buhar mı yoksa hepsinin karışımı mıdır?
• Bu maddelerin kullanıcıya ne tip etkileri olacağı, hem kimyasal hem de sağlık açısından tespit edilmelidir.
• Atmosferdeki konsantrasyon miktarı nelerdir?
• Ortamda yapılan ölçümlere göre maruz kalma seviyesi ne kadardır? (OELWEL-TLV)

Gaz Filtresi Seçim Rehberi

Kaynama noktası 65°C üzerinde olan organik gaz, bu har ve belirli hidrokarbon
örnekleri, toluen, benzenksilen, stiren, terebentin siklohekzan, karbon tetraklorid, trikloretilen’dir.
Bazı çözücüler; karışım olarak  kullanılır.

Örneğin benzen bazlı çözücüler petrol ispirtolan, mineral terebentin, beyaz ispirto, nafta çözücü.
Tinerler: Genellikle solvent karışımı olup, içeriği toluene, methylisobutyl ketone, isobutonol ve ethylene glycol’dur.

Diğer Organik Bileşenler: Dimetilformamid, fenol, furfuril alkol, diaseton alkol, ayrıca bazı ham malzemeler ve plastikteki katkı maddeleri yer alır.
Örneğin ftalat, fenolreçine, tutkal, poliklorlu bifenil

Kaynama Noktası 65°C’nin Altında Olan Organik Gazlar ve Buharlar:
Asitaldehit, aseton, bütan, bütadiyen, dietileter, diklarometan, dimetil eter, etilenoksit, metanol, metilen klorid, metil asetat, metil format, vinil klor Not: Belirli düşük kaynamalı organik gazlar, hem B hem de K filtreyle filtre edilebilir.
Örnek: formaldehit (B) ve metilamin (K)

İnorganik Gazlar ve Buharlar:
Klor, nitrojendioksit, hidrojen siyanid, hidroklorik asit, siyanür bileşikleri, fosfor, fosforik asit

Gazlar ve Asit Buharları, Organik Asitler, Asit Gazları Ve Genellikle Gazlı Asitler:
Nitrik asit, propionik asit, sülfür dioksit, sülfirirk asit, formik asit

Amonyak ve Organik Türevleri, Organik Aminler:
Metilamin, etilamin, dietilamin, etilendiamin

Partiküller, toz
Karbon monoksit
Nitrojen monoksit, azot oksit, nitröz buharı

Civa ve inorganik bileşenleri, organik civa bileşenleri, civa alkil, civa buharları, ozon
Not: Her zaman kombine filtre olarak kullanılır.

İodine Radyoaktif İyot ve Organik Bileşenleri:
Örneğin metil iodide (Her zaman kombine Filtre olarak kullanılır.)

Filtre Seçimi Yapılırken Koruma Seviyesi Hesaplama

Gereken koruma seviyesi aşağıdaki gibi hesaplanır:
Çalışılan yerin ölçülmüş konsantrasyonunu maddenin WEL değerine bölün. Sonradan, gereken koruma seviyesinden daha yüksek koruma faktörü olan respiratörü seçin
Gereken çalışılan yerin konsantrasyonu
koruma = ——————————————-
faktörü kirleticinin WEL değeri

Koruma Faktörü Gerekiyorsa?

• 25 koruma faktörü gerekiyor ve limitin katları için hesaplanan değeri gösterdiğine göre, P3 filtreli yarım yüz maske yeterli.
• WEL Değeri: Mesleki maruz kalma sınırı
• Gereken minimum koruma faktörü 5/0.2= 25
• B2 gaz filtreli tam yüz maske kullanılırken izin verilen kirletici konsantrasyon miktarı nedir?
• Gaz filtreli tam yüz maskesinin çalışma ortamında koruma faktörü 400’dür. Dolayısıyla tam yüz maske, 400 x WEL kadar koruma sağlar.
• Maksimum konsantrasyon hesaplaması= 400 x 1 ppm (Cl2)= 400 ppm= 0.04 % klorin
• Ppm: (Partspermillion- milyonda bir, 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ml/m3)

Filtrelerin Kullanım Süresi

Filtrelerin kullanım süresi;
• Çalışılan yerdeki kirleticinin konsantrasyonu ve karakteristiğine,
• Filtre kapasitesine; örneğin filtre sınıfı, çalışan yerin konsantrasyonuyla test değerinin karşılaştırılmasına,
• Nefes alıp verme hacmi ve çalışma oranına,
• Havadaki neme,
• Atmosferdeki ısı derecesine bağlıdır.
Gaz Filtresinin Test Performansı;
• Gaz filtresi ömrü, test gazınının 30 L/dk.da bir filtreden geçirilmesi ile test edilir. Bu da orta ağırlıkta iş yapan ortalama insanın her dakikada kullandığı hava hacmine eşittir.
• Filtre ömrü, iş yerindeki konsantrasyon ve her filtre tipi için gereken minimum müsaade edilen zaman değeri ile hesaplanır.