Baş Koruyucular ya da kafa koruyucuların seçimi, kullanımı ve bakımı ile ilgili tüm bilgilere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
Baş koruyucular hakkında genel bilgiler
İnşaat, maden, metal ve orman sektörleri gibi çalışma alanının dar olduğu veya birçok faaliyetin aynı anda ve aynı yerde yürütüldüğü iş kollarında, çalışanların baş yaralanmalarıyla karşılaşma riskleri yüksektir. Bu sebeple olası bir iş kazası sonucu meydana gelebilecek baş yaralanmalarını önlemek veya etkilerini en aza indirmek amacıyla baş koruyucu donanımların kullanılması gerekmektedir.
İlgili standartların gerekliliklerini karşılayan, yapılan işin özelliklerine, çalışma ortamına ve mevzuata uygun koruyucuların seçilmesi gerekmektedir. İşaretleme, üretim tarihi, depolama koşulları, kullanım şartları gibi birçok parametre baş koruyucu seçerken dikkate alınmalıdır.
Baş koruyucular şunlardır:
- Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar) kullanılan koruyucu baretler,
- Saçlı derinin korunması için kullanılan kepler, boneler, siperlikli veya siperliksiz saç fileleri,
- Koruyucu başlıklar (kumaştan veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler, gemici başlıkları ve benzeri)
Koruyucu baretlerin kullanım alanları
- İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yüksekte çalışma platformlarının üstünde, altında veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma ve yıkım işleri,
- Çelik köprüler, çelik yapılar, direkler, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallarında yapılan çalışmalar,
- Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar,
- Toprak ve kaya işleri,
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan dekapaj işleri,
- Patlatma işleri,
- Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler,
- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme, presle sıcak demir işleme, döküm işleri,
- Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında yapılan işler,
- Gemi yapım işleri,
- Demiryolu manevra işleri,
- Mezbahalarda yapılan işler.
Darbeye Karşı Kullanılan Başlıklar (Kep)
Kullanıcının başını, sabit durumdaki sert cisimlere çarpma sonucu oluşabilecek yaralanmalara karşı korumak amacıyla tasarlanan başlıklar (kep-darbe başlığı) olarak tanımlanmıştır. Teknik olarak baretin sahip olduğu koruma seviyesini sağlayamadığı için baret yerine kullanılmaz. Bu donanımlar TS EN 812 standardına uygun olmalıdır.
Baretler
Baretler düşen objelerden, çarpma ve darbelerden, elektrik çarpmalarından, ergimiş metal sıçramalarından ve yanma gibi durumlardan baş bölgesini korumak amacıyla kullanılmaktadır.
Dış yüzeyi genellikle polietilen, ABS (Akrilonitril Bütadien Stiren), HDPE (Yüksek Yoğunluklu Polietilen vb.) veya polyester reçineyle sertleştirilmiş fiberglas malzemeden oluşmaktadır.
Endüstriyel baretin bölümleri; gövde, içlik, içlik ayarı, baş çevresi bandı, ter bandı, siper, çene bandı şeklindedir.
Baret Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Baretlerin sahip olduğu özellikler TS EN 397+A1 standardına göre mecburi ve opsiyonel olarak ikiye ayrılmıştır. Mecburi özellikler ve testler;
- Çene bandı bağlantılarının direnci
- Darbeye, delinmeye ve aleve karşı dayanım
- Delinmeye ve aleve karşı dayanım
- Aleve karşı dayanım
Opsiyonel test ve işaretlemeler
- Elektriksel yalıtkanlık (440 VAC veya 1000 VAC),
- Yanal deformasyon,
- Çok düşük veya çok yüksek sıcaklıklar (-20°C veya -30°C, +150°C )
- Ergimiş metal sıçramasıdır.
Çene Bantları
Çene bandı bağlantıları baretin dengede durmasını, takılma, devrilme gibi durumlarda baretin kolay çıkmamasını sağlamalıdır. Darbeye karşı dayanım özelliği, darbe enerjisinin azaltılarak baş ve boyun bölgesinin korunmasını sağlar. Delinmeye karşı dayanım baretin yüksekten düşen sivri cisimlere karşı kullanıcıyı koruyup korumadığını gösterir. Aleve karşı dayanım ise, barete alev tutulduğunda tutuşup tutuşmadığını gösterir. Alevin belli bir süre sonra sönmesi gerekmektedir. Bu özelliği karşılamayan baretler tutuşarak kullanıcıya zarar verebilir.
Sıcak ve Soğuk Ortamlarda
Çok düşük sıcaklıkta (-20°C veya -30°C), ve çok yüksek sıcaklıkta (+150°C) şartlandırıldıktan sonra darbelere ve yandan gelen darbelere karşı dayanımlı olmak, ergimiş metallerin sıçramasıyla delinmemek/tutuşmamak, elektriksel özellikler bakımından 1,2 mA den fazla kaçak akıma müsaade etmemek gibi opsiyonel özelliklere sahip baretler daha zorlu ortam ve çalışma koşullarında kullanılmaktadır.
Bu tür işlerde baret seçiminde mecburi özelliklerin yanı sıra, söz konusu ek özellikler de aranmalıdır. Yapılan işteki korunma ihtiyacı ve çalışma şartları göz önüne alınarak gerektiğinde barette mutlaka düşük sıcaklıklarda kullanım, elektriksel yalıtkanlık, belli seviyede sıcak metal sıçramalarına dayanıklılık gibi ek özelliklerin de bulunması aranmalı ve bu opsiyonel testlerin yapıldığına dair baret üzerinde işaretlemeler bulunduğundan emin olunmalıdır.
-10°C ile +50°C arasındaki ortam sıcaklıklarda normal endüstriyel baretler kullanılabilir. -20°C ve -30°C de yapılacak olan çalışmalarda bu sıcaklıklara dayanıklı baretler kullanılmalıdır. Bu tip baretlerin üstünde dayanıklı olduğu sıcaklık değeri üreticisi tarafından belirtilmelidir. Döküm, demir çelik gibi yüksek sıcaklıkların olduğu çalışma ortamlarına özel olarak üretilen ve üstünde +150°C ibaresi olan baretler kullanılmalıdır.
Havalandırma
Baret üzerinde havalandırma deliklerinin olması bazı uygulamalar için konforu arttırabilmektedir. Ancak, havalandırmanın açık olmaması gereken yer ve uygulamalarda kullanılmamalıdır. Havalandırma deliklerinin bulunduğu yerlerde, temiz havanın baretin alt kenarı çevresinden girebildiğinde ve gövdenin üstteki üçte birlik kısmına yerleştirilen delikler vasıtasıyla çıkabildiğinde, havalandırmanın iyileştirebileceğine dikkat çekilmelidir.
Baret üzerinde çizik, kırık gibi hasar ve deformasyon oluşmuş, elektik çarpmasına, iş kazasına veya kimyasala maruz kalmış ise mutlaka yenisi ile değiştirilmelidir.
Baretlerde Aksesuar
Standartta zorlayıcı olmamakla birlikte, kullanıcının rahatlığını artırmak için bir ter bandı verilmesi tavsiye edilir.
Baret, en azından gövde ve şapka bantlarını içermelidir, cilt ile teması olan kısımları için, cilt tahrişine neden olduğu bilinen veya sağlığa olumsuz etkisi olan malzemeler kullanılmamalıdır. Giyildiğinde, baretin herhangi bir kısmında, aksesuarlarında veya giyen ile temasta veya temas etme ihtimali olan bağlı cihazlarda giyeni yaralayabilecek keskin kenar, pürüzlülük veya çıkıntı olmamalı, kullanıcıya zarar vermemelidir.
Baretin ayarlanabilir veya çıkarılabilir herhangi bir kısmı, herhangi bir alet kullanılmaksızın ayarlamayı, çıkarmayı veya takmayı kolaylaştıracak şekilde tasarlanmalı ve üretilmelidir. Baretteki herhangi bir ayarlama tertibatı beklenen kullanım şartları altında kullanıcının bilgisi dışında hatalı ayarlamaya meydan vermeyecek şekilde tasarlanmalı ve imal edilmelidir.
Baretlerde Ergonomi
Baretler; hafif, rahat, ergonomik, kolayca ayarlanabilen, kullanıcıya uyumlu ve dayanıklı olmalıdır. Baretler; güneş, yağmur, soğuk, toz, titreşim, ter ile temas gibi olumsuz koşulların etkisi altında bozulmaya uğramamalıdır. Baretin içliğinde olan bantların cilt ile temas eden kısımlarında tahrişe neden olabilecek malzemeler kullanılmamalıdır.
Elektriksel Baretler
Düşük voltajlı elektrik kaynaklı tehlikelerin olduğu çalışma ortamlarında yalıtkan özellikli (dielektrik dayanımı yüksek) baretler kullanılmalıdır. Bu tip baretlerin üzerinde “440 Vac” (440 Volt Alternatif Akım) ibaresi bulunmalıdır.
1000 Vac. veya 1500 Vdc. u aşmayan gerilimin olduğu yük altında yapılan çalışmalarda ise EN 50365 standardına uygun baretler kullanılmalıdır. EN 50365 standardına uygun alçak gerilim tesislerinde kulanım için elektriksel olarak yalıtımlı baretlerin üzerinde aşağıdaki piktogram bulunmaktadır.
Döküm Sektörü
Döküm sektörü gibi ergimiş metallerle çalışmaların yapıldığı işkollarında, üzerinde “MM” (Molten Metal) ibaresi olan metal sıçramalarına dayanıklı baretler kullanılmalıdır. Yandan gelen darbelere karşı kullanılacak baretlerdeyse “LD” (Lateral Deformation) simgesi bulunmalıdır. Yüksek sıcaklıklarda yoğun fizik gücüyle yapılan çalışmalar sonucu çalışanlarda aşırı terleme meydana geliyorsa bu tip durumlarda havalandırma deliği olan ve terleme bandı bulunan baretler kullanılmalıdır.
Eğer barete kulaklık, vizör, lamba gibi cihazlar takılacaksa, bu tip ekipmanlar barete uygun olmalı ve koruma özelliğini engellememelidir.
Baretlerde İşaretleme
Bütün baretler Avrupa Birliği direktiflerine uygun olduğunu gösteren CE işareti bulunmalıdır.
TS EN 397+A1 standardının şartlarına uyduğu iddia edilen her bir baret üzerinde, aşağıdaki bilgileri verecek şekilde dökümle veya basılarak yapılan bir işaret bulunmalıdır:
- Standardın numarası,
- Üreticinin adı veya tanıtım işareti,
- Üretim yılı ve üç aylık dönemi,
- Baretin tipi (gösterilişi). Bu, hem gövdeye, hem de içliğe işaretlemelidir.
- Boyut veya boyut aralığı (cm). Bu, hem gövdeye,hem de içliğe işaretlemelidir.
- Gövde malzemesinin kısaltması EN ISO 472’ye uygun olmalıdır (örneğin, ABS, HDPE, vb.)
Baret yapımında kullanılan malzeme türleri ve kısaltmaları aşağıdaki gibidir:
- ABS (akrilonitril butadien sitren ): termoplastik malzeme
- HDPE: yüksek yoğunluklu polietilen
- LDPE: düşük yoğunluklu polietilen
- POLYAMİDE: naylon /fiberglas polimer
- RECYCLABLE: geri dönüşümlü malzeme
Bütün baretler darbe dayanımı, delinme direnci ve aleve karşı dayanım gibi performans şartlarına sahip olması gerektiğinden, bu özelliklerin işaretlemede ayrıca belirtilmesine gerek yoktur. Ancak aşağıda belirtilen ilave özelliklerden hangisi varsa belirtilmelidir.
Çok düşük sıcaklık : -20°C veya -30°C (hangisi uygunsa)
Çok yüksek sıcaklık : +150°C
Elektrik yalıtımı : 440 Vac. (Alternatif akım)
Yanal deformasyon : LD (Lateral Deformation, Yanal Deformasyon)
Ergimiş metal sıçraması: MM (Molten Metal, Erimiş Metal)
Baretlerin Bakımı
- Baretlerin kullanım ömrünü uzatmak ve koruyucu özelliklerini muhafaza etmek için doğru ve düzenli olarak bakım yaptırılmalıdır.
- Baretin içinde bulunan kumaş içlik bakteri oluşumunu engellemek amacıyla otuz günde bir deterjanla temizlenmeli, yıpranan içlikler ise yenileriyle değiştirilmelidir.
- Barete asla müdahale edilmemeli, orijinal haliyle kullanılmalıdır (hava deliği açma, boyama, etiket yapıştırma vb.)
- Temizleme işlemi ılık su ve hafif bir deterjan solüsyonuyla düzenli olarak yapılmalı, baretin dayanıklılığını azaltabileceği için boya, çözücü, yapıştırıcı, sprey, alkol gibi maddelerle temastan kaçınılmalıdır.
- Baretler asla doğrudan gün ışığı alan yerlerde muhafaza edilmemeli, ters takılmamalı, üstüne oturulmamalıdır.
- Her kullanımdan önce üzerinde kırık, çatlak veya deformasyon olup olmadığı kontrol edilmeli, eğer bu tarz deformasyon varsa değiştirilmelidir.
- Baretler ağır darbelere maruz kaldıktan sonra dışardan bakıldığında deforme olmamış gözükse bile yenisiyle değiştirilmelidir.
- Baretler serin, karanlık bir yerde saklanmalı ve üretim tarihinden itibaren en geç beş yıl, paketinin açılmasından sonra ise en geç üç yıl içinde kullanılmalıdır.
- Elektrik işlerinde çalışan personelin kullanacağı baretlerde, delik olmamasına, içerisinde hiçbir metal parça bulunmamasına ve dış yüzeyinde su tutucu kanal ve benzeri bir şekilde imal ettirilmemesine veya satın alınmamasına dikkat edilmelidir.